Paulina Januszewska: Współistnienie? Ta, jasne! Żydowska komiczka kontra Netanjahu
Przemysław Stefaniak: Czy sukces koncertu powinniśmy mierzyć tym ile osób kupi bilet?
Xawier Woliński: Prawicowa rewolucja kulturalna
Michał Peno: Gorzki posmak kultury - wszyscy jesteśmy włóczęgami
Filip Ilkowski: Cały świat, sikorki i rewolucja pracownicza
Jarosław Klebaniuk: Jak pies
Przemysław Prekiel: Wielki budowniczy Radomia
Piotr Ikonowicz: Stawiają słuszną diagnozę, ale nie wyciągają z niej wniosków
Dziewczyna jest przerażona swoim postępkiem i ma depresję. Zaczyna brać narkotyki, w czym towarzyszy jej koleżanka, która wpadnie w nie bez reszty. Opisy odmiennych stanów świadomości są jednak w książce blade i wtórne; właściwie, można się tylko dowiedzieć, że bohaterka po amfetaminie miała wielkie oczy (a kto nie ma?) zaś po LSD wpatrywała się w płynącą rzekę. Widać, że narkotyki – podobnie jak równie beznamiętnie opisywany seks – nie dają jej żadnej przyjemności ani nawet intensywnej nieprzyjemności. Wciąż za to rozpamiętuje ona swoje dzieciństwo i bardzo mocną więź z matką.
Przy tej okazji jednak warto zadać pytanie: dlaczego, skoro matka tak kocha córkę, nie zauważa wcale, iż ta dokonała aborcji i zaczęła ćpać? Dlaczego córka nie szuka u niej pomocy? Czytelniczkę może dziwić także fakt, iż osiemnastoletnia bohaterka nie pracując ma własne mieszkanie, pomimo iż jej matka jest osobą raczej niezamożną. Przez brak konkretnego odmalowania wiarygodnej sytuacji ekonomicznej książka wiele traci. Bohaterka jest jakby odłączona od materialnego życia, co dotyczy nie tylko kwestii pieniędzy, ale także odniesienia do własnego ciała. Jest ona, jak wspomniałam, niezbyt rozbudzona seksualnie i lubi opisywać siebie jako wzniosłego, bezpłciowego anioła. Początkowo myślałam, że wynika to z braku umiejętności pisarskich młodziutkiej autorki (Dzido pisała tę powieść w wieku zbliżonym do swojej bohaterki). Potem doszłam do wniosku, że w ten sposób odmalowany zostaje stan wycofania z życia i poczucie porażki.
Co jednak w takim razie począć z nierealistyczną sytuacją bytową bohaterki? Pokusiłabym się o interpretację, iż jest to jej wymysł. Dokonawszy aborcji i rozstawszy się z partnerem, zaczyna brać narkotyki i wybiera eskapizm. Ucieczka od świata lepiej prezentuje się w scenerii pustego mieszkania aniżeli w trywialnym towarzystwie kogokolwiek z rodziny i problemów pieniężnych. Zdesperowana dziewczyna wymyśla sobie świat, w którym nie jest kobietą, ale „dziewczynką”, nie jest osobą z krwi i kości, tylko aniołem bez płci…
Idąc dalej tym tropem, dojść można do następnych wniosków. Wbrew wciąż podkreślanemu przywiązaniu do matki, bohaterka za wszelką cenę pragnie z nią zerwać i wyzbyć się poczucia podobieństwa oraz wyrzutów sumienia, że w analogicznej sytuacji nie wybrała jak ona. Stąd jej wizja, że mieszka sama jak nieszczęśliwa księżniczka i matka nic nie wie o jej problemach.
Interpretację o podświadomej wrogości i rywalizacji z rodzicielką potwierdza zakończenie książki. Bohaterka pragnie partnera matki i sama wzbudza w nim pożądanie. Gdy prawie dochodzi do zbliżenia, okazuje się, że matka zginęła w wypadku samochodowym. Tym samym staje się zrozumiałe wcześniejsze idealizowanie jej macierzyńskiego związku z bohaterką. Dziewczyna ma wyrzuty sumienia, że z nią zerwała i rywalizowała. Te wyrzuty sumienia prowadzą ją do odmalowania postaci matki jako świętej, a ich wzajemnej relacji jako absolutnej, mistycznej pełni.
Tymczasem jeśli dziewczyna ma stać się dorosła, musi tę rozkoszną symbiozę rozerwać i stanąć na własnych nogach. Nie unosić się nad ziemią niczym aseksualny anioł z wyobrażeń licealistek, ale jako kobieta, która umie o sobie decydować. Być może flirt z narkotykami stanowi jej inicjację w dorosłe życie i rytuał odłączenia od wszechobecnej zasady matczynej. Tytułowy „Ślad po mamie” – pępek – to tyleż pamiątka po pierwotnej jedności, co świadectwo jej zerwania.
Marta Dzido, „Ślad po mamie”, Korporacja Ha!art,
Kraków 2006 r., s. 150.
Marta Rogozińska
Recenzja ukazała się w "Aneksie" - dodatku kulturalnym do "Trybuny".
