System pomocy społecznej w Polsce i na świecie nie jest neutralny. Od lat działa w sposób, który wspiera tylko tych, którzy wpisują się w tradycyjny...
Ekwador, kraj o niezwykłym bogactwie przyrodniczym, ale równie dramatycznej historii politycznej – od krwawych zamachów stanu w XX wieku, przez...
Xawier Woliński: Prawicowa rewolucja kulturalna
Michał Peno: Gorzki posmak kultury - wszyscy jesteśmy włóczęgami
Adam Jaśkow: Skąd znowu ten Brecht
Piotr Sadzik: Odebranie prawicy monopolu na śmiech to kwestia życia i śmierci
Filip Ilkowski: Cały świat, sikorki i rewolucja pracownicza
Jarosław Klebaniuk: Jak pies
Przemysław Prekiel: Wielki budowniczy Radomia
Piotr Ikonowicz: Stawiają słuszną diagnozę, ale nie wyciągają z niej wniosków
Książka Olusogi i Erichsena przypomina kilka ciągle niepopularnych faktów. Po pierwsze, obozy koncentracyjne i masowe ludobójstwo nie są wymysłami nazizmu i II Wojny Światowej. Po drugie, kolonializm, jego zyski i dobrobyt społeczeństw zachodnich, trwający niekiedy do dzisiaj, to dziedzictwo masowych mordów i niesłychanego wyzysku brutalnie podbijanych ludów peryferyjnych regionów świata. Religia, nauka i ideologia zachodnich mocarstw przez cały XIX w. przygotowywały te odrażające czyny popełnione przez Zachód nie tylko w Afryce, ale i Amerykach, Azji oraz Australii. To właśnie im służyły eugenika, misyjność Kościołów chrześcijańskich, czy wartościowanie kultur. Rasizm i nietolerancja wyprowadzone zostały natomiast z teorii darwinizmu społecznego, który nadal zatruwa kulturę globalnej Północy, wzmacniając podłoże dla nietolerancji wobec odmienności. Odbierając „Innemu” jego człowieczeństwo, prędzej czy później zaczynamy go niszczyć. Zbrodnia kajzera pokazuje jak przekonanie o własnej wyższości uruchamia proces przemocy, prowadzącej do ludobójstwa.
W 1883 r. Niemcy ostatecznie zajęły obszar dzisiejszej Namibii, a biali osadnicy rozpoczęli zawłaszczanie terytoriów autochtonicznych ludów. Gdzie było wtedy to rzekomo odwieczne prawo „własności”? Najliczniejsze w tamtym regionie plemiona Herrero i Nama odpowiedziały Niemcom oporem. Wojska cesarza zastosowały w tej sytuacji totalną wojnę na wyniszczenie rdzennej ludności. Zorganizowały klasyczne obozy koncentracyjne, wzorując się na działaniach Anglików wobec Burów. Niszczyły dorobek materialny całych klanów i unicestwiały tubylczą ludność.
Z początkiem 1905 r. Herrero pod wodzą Samuela Maharera wzniecili powstanie przeciw administracji cesarskiej. Powstańcy zaatakowali osiedla kolonizatorów zabijając ponad 100 osób. Oszczędzali jednak kobiety i dzieci. W pierwszych tygodniach powstania ich przewaga była wyraźna. Zagrozili nawet stolicy Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej, Windhoekowi. W sierpniu 1905 r. w Afryce wylądował jednak przysłany z Europy 15-tysięczny korpus ekspedycyjny, na którego czele stanął generał Lothar von Trotha, który sam swoją misję określił jako „stosowanie siły, skrajnego terroru, a nawet okrucieństwa”.
W decydującej bitwie pod Waterbergiem rebelianci ponieśli klęskę. Trotha celowo pozwolił im wymknąć się z okrążenia wraz z towarzyszącymi im rodzinami, po czym wyparł ich na skraj pustkowia Omaheke, odgradzając równocześnie dostęp do źródeł wody. Każdego, kto próbował zbliżać się do studni, bez ostrzeżeń zabijał. Szacunki liczby ofiar tych działań są niejednoznaczne, niemniej od 24 do nawet 100 tys. wojowników, a także kobiet, dzieci i starców, poniosło wówczas najgorszą możliwą śmierć. Przeżyło zaledwie ok 15 tys. Są oni przodkami ok. 10 proc. ludności dzisiejszej Namibii.
„Uratowanych” umieszczono w obozach pracy, gdzie znakowano ich literami GH (niem. Gefangene Herrero). Byli tam zmuszani do katorżniczej pracy przy budowie linii kolejowej, a także padali ofiarami mordów i gwałtów. W pierwszej kolejności zabijano niezdolnych do pracy, których zakłuwano bagnetami aby zaoszczędzić amunicję. Dużą część niemogących pracować jeńców umieszczano też na tzw. Shark Island, jednej z największych katowni w dziejach kolonizowanej Afryki. W okupowanej Namibii swoje miejsce znaleźli też poprzednicy doktora Mengele. Niemieccy lekarze Eugen Fischer, Erwin Baur i Fritz Lenz przeprowadzali na ocalałych z pogromu Herrero brutalne eksperymenty medyczne. Analizowali w ich ramach 778 czaszek Herrero i Nama uciętych jeńcom, które służyły im jako pomoce naukowe w opracowaniach dotyczących teorii i higieny ras. Dziś te szczątki, znajdujące się w archiwach niemieckich uczelni, są przedmiotem sporu rządów Namibii i Niemiec. Pierwsze z tych państw żąda ich zwrotu, chcąc godnie pochować je na cmentarzu-mauzoleum koło Waterbergu.
Zbrodnia Kajzera jest doskonale udokumentowanym, chłodnym przeglądem tego czym był zachodni kolonializm. Dzisiejszy kapitalizm w dalszym ciągu bezrefleksyjnie goni za zyskiem, chociaż swoje podboje realizuje już w nieco innych sferach. W Polsce, gdzie gloryfikacja niczym nieograniczonego wolnego rynku jest wszechobecna, taka perspektywa pokazująca czym może być zwieńczona polityka hołdują tej filozofii, jest tym bardziej pożądana. Kapitalizm panuje niepodzielnie – tak jak przed I wojną światową. Jego ówczesnym dziedzictwem były dwie wojny światowe, rasizm i „przemysłowe” ludobójstwa. Niestety jego dzisiejsze wcielenie także nie ma się czym chwalić.
David Olusoga, Casper W. Erichsen, Zbrodnia Kajzera, przeł. Piotr Tarczyński, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa 2012.
Radosław S. Czarnecki
